Kalın bağırsağın en sonda bulunan 20-25 cm’lik son bölümü(rektum) dışında kalan diğer tüm bölümlerine kolon, bu bölümün kanserine kolon kanseri denilmektedir. Tüm kalın barsağın kanserlerine ise kolorektal kanser denilmektedir. 2019 verilerine göre kolorektal kanser, Amerika Birleşik Devletleri’nde hem erkeklerde hem de kadınlarda 3. en sık görülen kanser türüdür ve yine kansere bağlı ölümlerin en sık görülen 3. sebebidir. Görülme oranı verilere göre erkeklerde kadınlara göre bir miktar daha yüksektir. Ülkemizde de veriler benzer şekildedir. Kolorektal kanser erken evrede saptanır ise yüksek oranda tedavi edilebilir.
Kolon Kanseri için Kimler Risk Altındadır?
Kolon kanseri risk faktörleri değiştirilebilenler ve değiştirilemeyenler olarak değerlendirilir. Değiştirilebilen risk faktörlerinden kilolu olmak ya da obezite, fiziksel aktivite azlığı, kırmızı et ve işlenmiş etlerden zengin, karbonhidrattan zengin beslenmek, sigara, alkol kullanımı kolon kanseri riskini artırır. Lifli gıdalarla beslenmek, A, C, E vitaminleri ise koruyucu etkileriyle kolon kanseri gelişimini azaltır.
Değiştirilemeyen risk faktörleri olarak ileri yaş, aileden kolorektal polip ya da kanser hikayesi, inflamatuar barsak hastalığı olması(ülseratif kolit ya da crohn), lynch ya da ailesel adenomatöz polip gibi kalıtımsal kanser sendromları, doğu Avrupa kökenli Aşkenazi Yahudileri gibi bazı etnik kökenler, ve tip II diyabet kolon kanser gelişme ihtimalini arttırmaktadır.
Kolon Kanseri Önlenebilir Mi?
Değiştirilebilen risk faktörlerine uygun bir yaşam sürdürülmesi kolon kanserinin gelişme ihtimalini azaltmaktadır.
Kolon kanserinin çok büyük bölümü(yaklaşık %90’dan fazla) daha önce gelişmiş poliplerden(kalın bağırsağın iç yüzeyinden yükselen anormal büyümeler) kaynaklanır. Poliplerden kanser gelişmesi yaklaşık 10-15 sene almaktadır. Bu poliplerin erken tespit edilmesi ve çıkarılması kolon kanserine yakalanma riskini düşürür.
Doktorunuz kolon kanseri taraması için sizin ve ailenizin tıbbi geçmişine dayalı olarak gerekli önerilerde bulunacaktır. Taramaya ortalama riske sahip bireylerde 45, daha yüksek risk taşıyan bireylerde ise daha erken yaşlarda başlanmalıdır.
Tarama için çeşitli endoskopik yöntemler, gayta testleri, ailedeki tıbbi geçmişe göre genetik testler kullanılmaktadır. Spesifik kan testlerinin kolon kanserini göstermede kesinlikle yeri bulunmamaktadır.
Kolon Kanserinin Belirtileri Nelerdir?
Kolon kanserinin en sık belirtileri barsak alışkanlıklarında ishal yada kabızlık gibi değişiklikler ve dışkıda kan görülmesidir. Karın ağrısı, sebepsiz kilo kaybı yada sürekli yorgunluk da hissedilebilir. Karın ağrısı ve kilo kaybı genellikle geç dönemde ortaya çıkan belirtilerdir. Diğer birçok sağlık problemlerinin de aynı belirtilere yol açabileceği unutulmamalıdır. Özellikle zayıf kişilerde sağda karın bölgesinde belirgin kitle ele gelebilir.
Kolon Kanseri Tanısı için Yapılan Testler Nelerdir?
- Fizik muayene ve tıbbi öykü
- Rektal tuşe: Parmak ile makattan yapılan muayenedir, rektum muayene edilebilir, gaytada kan mevcudiyeti görülebilir.
- Rektosigmoidoskopi: Rektumun içerisine sokulan cihaz kullanılarak rektum ve sigmoid kolonun incelenmesi, polip ( küçük şişkinlikler), anormal alanlar yada kanser için bakılmasıdır.
- Kolonoskopi: Rektum ve kolonun incelenmesidir.
- Biopsi: Endoskopik işlemler sırasında hücre ya da dokuların mikroskop altında kanser belirtileri açısından değerlendirilmek üzere çıkarılmasıdır.
- Bilgisayarlı Tomografi(BT), Manyetik Rezonans(MR), Ultrason(USG): Görüntüleme yöntemleri ile karın içerisi kitle varlığı gösterilebilir. Sonrasında tanı için endoskopik biyopsi gereklidir.
Kolon Kanseri Prognozunu (Sonucunu) Ne Belirler?
- Kanserin evresi (kanserin ne kadar ilerlediği).
- Bağırsağın tıkanıp tıkanmadığı.
- Tüm tümörün cerrahi ile çıkarılıp çıkarılamayacağı.
- Hastanın genel sağlık durumu ve farklı tedavileri tolere edebilmesi.
- Kanserin yeni tanı mı nüks mü olduğu.
Kolon Kanseri Nasıl Evrelenir?
Evreleme
- BT - kanser hücrelerinin kolon dışına, diğer organlara dağılıp dağılmadığını belirleyebilir.
- PET- evrelemede BT’ye yardımcı olarak kullanılır.
- CEA ölçümü – etkili bir tarama aracı değildir, daha çok tedavi takibi için kullanılır.
Kolon Kanseri Nasıl Tedavi Edilir?
Tam iyileşme için kolon kanserinin cerrahi olarak çıkarılması çoğunlukla gereklidir. Kolon kanseri cerrahisinde kanser ve lenf nodları tümörün her iki tarafındaki normal kolonun bir kısmı ile birlikte çıkarılır. Kolostomi (barsağın cilde ağızlaştırılması (stoma)) açılması genellikle az sayıda hastada gerekli olur. Kanser özelliklerine göre minimal invazif teknikleri(Laparoskopi, robot) kullanabilir. Cerrahınız bu özellikleri ameliyat öncesinde sizinle tartışacaktır. Kanserin evresine bağlı olarak cerrahi öncesi yada sonrasında ek kemoterapi ve radyoterapi önerilebilir. Yeni tekniklerle, gerekli vakalarda uzman cerrahlar tarafından ameliyat sırasında karın içerisine kemoterapi uygulanabilir.
Prognozu (Sonucu) Hangi Faktörler Etkiler?
Kolon kanseri prognozu tanı sırasındaki evreye bağlıdır. Kolonun iç yüzeyine sınırlı hastalık en yüksek başarı şansına sahiptir. Kolon dışı bir organda kanser tespit edilmesi başarı şansını düşürür. Bu, kolonoskopi gibi tarama yöntemleri ile erken teşhisin hayati(önemli) olmasının bir nedenidir.
Tedavi Sonrası Nasıl Takip Gerekir?
Tedavi sonrasında nüksün belirlenmesi için CEA (kanda kanser durumunda yükselebilir) takibi yapılabilir. Rutin BT, PET taramaları ve kolonoskopi evreye bağlı olarak belirli aralıklar ile yapılır.